Polskie Towarzystwo Tatrzańskie Oddział Beskid w Nowym Sączu

RELACJE

Maciej Zaremba

110 lat Oddziału Beskid PTT

   Polskie Towarzystwo Tatrzańskie jest najstarszą organizacją turystyczną w Polsce. Nie tylko o bardzo długiej, bo ponad 140-letniej, ale i pięknej i chlubnej tradycji.
    PTT budowało schroniska, wytyczało turystyczne szlaki, organizowało przewodnictwo i ratownictwo górskie, wydawało przewodniki i mapy, inspirowało i prowadziło badania naukowe, było prekursorem ochrony przyrody, prowadziło działalność oświatową, kulturalną i sportową. Towarzystwo zajmowało się nie tylko wąsko pojętą turystyką. Dbało również o rozwój ziem górskich i kultury jej mieszkańców. Było także szkołą patriotyzmu i to nie tylko w czasach zaborów, gdy państwo polskie nie istniało, a Tatry nazywane były Ołtarzem Ojczyzny i uchodziły za symbol Polski niepodległej. Z tego patriotyzmu członkowie Towarzystwa dobrze zdali egzamin w trudnych czasach.
   Nowy Sącz zawsze słynął z wielu szeroko znanych inicjatyw i patriotycznych i społecznych. Ma też piękne tradycje w rozwijaniu turystyki górskiej. Było to możliwe dzięki mieszkającym tu wspaniałym ludziom, ale też dzięki wyjątkowemu klimatowi tu panującemu, co spowodowało, że ich praca znajdowała należyty oddźwięk i przynosiła zamierzony efekt.
   Nowosądecki „Beskid” był jednym z najstarszych i prężniejszych Oddziałów PTT w kraju. W latach 1906 – 1950 wykonał olbrzymią pracę na rzecz rozwoju turystyki górskiej. Miało tu miejsce kilka prekursorskich inicjatyw w skali kraju. Właśnie w Nowym Sączu powstała jeszcze w 1906 roku, pierwsza w Polsce Sekcja Narciarska. Tutaj też w 1914 roku ukazał się pierwszy przewodnik po Beskidach autorstwa prof. Kazimierza Sosnowskiego, na którym wychowały się całe pokolenia turystów. Tu wreszcie narodził się pomysł, aby przy znakowaniu szlaków, dla lepszej widoczności dodawać pasek biały do paska z podstawowym kolorem. Autorem tej myśli i pierwszym jej wykonawcą był również prof. Sosnowski w 1909 roku. Rozwinięciem tego pomysłu było dodawanie dwóch białych pasków do podstawowego koloru, a wprowadził go prof. Feliks Rapf w 1924 r.
Myśl utworzenia w Nowym Sączu organizacji turystycznej powstała w 1906 roku z inicjatywy Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. 11 kwietnia opublikowano odezwę do mieszkańców miasta i zawiązano Towarzystwo Turystyczne „Beskid”. Niedługo później, bo 24 maja, w sali Towarzystwa Kasynowego odbyło się I Walne Zebranie Towarzystwa. Na jego czele stanął hr. Fryderyk August Breza, wiceprzewodniczącym został Antoni Lenczowski, a sekretarzem Kazimierz Sosnowski. Rozpoczęto intensywną i owocną pracę na rzecz turystyki górskiej. Pierwsza wycieczka odbyła się 1 lipca z Piwnicznej do schronu myśliwskiego na Radziejowej, z zejściem przez Halę Konieczną do Rytra. Znakowanie szlaków rozpoczęto od trasy z Piwnicznej przez Obidzę do Jaworek. Utworzono sekcję wycieczek szkolnych. Prężność działań „Beskidu” spowodowała, że zarząd Towarzystwa Tatrzańskiego zaproponował mu przystąpienie do TT na prawach Oddziału. Formalnie nastąpiło to w lutym 1908 roku. Po śmierci hr. Brezy kolejnymi prezesami byli Michał Töpfer, a następnie Henryk Suchanek.
    Wybuch I wojny światowej przerwał działalność „Beskidu” na pięć lat. Inicjatorem jej wznowienia był dr Bogusław Chrzan, który też został wybrany prezesem Oddziału PTT . Złotą erą w historii Oddziału jest okres prezesury prof. Feliksa Rapfa od 1924 roku. Funkcję tę pełnił przez 25 lat. Wielokrotnie wzrosła długość znakowanych szlaków turystycznych, powstały terenowe koła w Krynicy, Starym Sączu i Grybowie, rozwinęła się działalność wydawnicza. Koło w Krynicy uruchomiło schron na Runku, a Oddział schronisko „Na Piaskach” w Szczawnicy. Wreszcie sztandarowa inwestycja, czyli schronisko na Przehybie, oddane do użytku w 1937 roku.
    Wybuch II wojny światowej zahamował działalność Beskidu a góry zostały przez okupanta zamknięte. Niestety, po drugiej wojnie światowej, działalność PTT przestała się mieścić w ramach nowych porządków. Z funkcji prezesa Oddziału zrezygnował prof. Rapf, a jego miejsce zajął Kazimierz Dagnan. Totalitarna władza komunistyczna nie tolerowała żadnych samorządnych, niezależnych od niej organizacji. Do wszystkich dziedzin życia na długie lata wtargnęła polityka. Systemowo zlikwidowano setki różnych organizacji, w tym tak zasłużone jak Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, YMCA, Związek Harcerstwa Polskiego, czy Akademię Umiejętności. Inne, o podobnym profilu działalności, łączono ze sobą w jedną, w celu łatwiejszego nimi sterowania.
    Taki los spotkał też Polskie Towarzystwo Tatrzańskie. Decyzję tę władze państwowe, ściślej polityczne, podjęły na początku 1950 roku. Została ona sformułowana w dokumencie Rady Turystycznej z dnia 2 marca 1950 roku. Wykonanie jej dokonało się podczas Zjazdu Delegatów PTT odbytego w dniu 16 grudnia 1950 roku w Warszawie, gdzie podjęto wymuszoną uchwałę o treści:
„a) z dniem dzisiejszym rozwiązać Polskie Towarzystwo Tatrzańskie,
b) cały majątek PTT łącznie z przejętym majątkiem Oddziałów przeznaczyć na rzecz nowopowstałego /podkreślenie autora/ Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego”.
Bezskuteczne próby reaktywowania Towarzystwa miały miejsce podczas przemian politycznych w naszym kraju w latach 1956 i 1957, a następnie w 1970 i 1971. Jednak dopiero sierpniowy zryw społeczeństwa w 1980 roku stworzył możliwość odtworzenia PTT. Ostatecznie Towarzystwo zostało reaktywowane 10 października 1981 roku.
    Wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku, zawieszającego prawo do zrzeszania się, uniemożliwiło zaplanowaną na 17 grudnia rejestrację i spowodowało, że PTT działało w całym kraju nielegalnie lub półlegalnie, występując m.in. pod szyldami różnych organizacji, jak domy kultury, kluby turystyczne, Towarzystwo Ochrony Tatr itp. Kilkakrotne próby zalegalizowania działalności, podejmowane w różnych miastach, kończyły się odmową władz i udało się tego dokonać dopiero 8 grudnia 1988 roku w Katowicach.
Przygotowania do reaktywowania Oddziału „Beskid” Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego zostały podjęte przez Macieja Zarembę jesienią 1981 roku. Przerwało je wprowadzenie przez komunistyczne władze stanu wojennego i dopiero zarejestrowanie Towarzystwa w grudniu 1988 roku oraz przyjęcie statutu na I Zjeździe Delegatów w Zakopanem w październiku 1989 roku, otworzyły drogę do ich ponowienia.
Zebranie założycielskie odbyło się 31 marca 1990 roku w sali konferencyjnej hotelu „Panorama” przy ul. Romanowskiego 4 i uczestniczył w nim prezes Zarządu Głównego PTT Maciej Mischke. Po przyjęciu porządku zabrania, Maciej Zaremba przypomniał historię i osiągnięcia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego oraz Oddziału w Nowym Sączu, a Maciej Mischke przedstawił informację o reaktywowaniu PTT oraz omówił jego statut. W wyniku dyskusji, obecni na zebraniu jednogłośnie podjęli uchwałę o reaktywowaniu Oddziału i przyjęli program działania. Omówiono także sprawy organizacyjne oraz wybrano władze. Prezesem został Maciej Zaremba (który sprawował tę funkcję przez 5 kadencji), wiceprezesami Stanisław Leśnik i Lech Traciłowski; sekretarzem Tadeusz Ogórek a skarbnikiem Wacław Kowalewski. Uprzedzając późniejsze wydarzenia, w 2004 roku Maciej Zaremba otrzymał godność Prezesa Honorowego Oddziału, a prezesem urzędującym wybrano Wojciecha Lippę. Natomiast w 2007 roku funkcję tę objął Wojciech Szarota, pełniąc ją do dnia dzisiejszego.
    Rozpoczęto intensywną i wszechstronną, trwającą do dzisiaj działalność. Nowosądecki „Beskid” szybko stał się największym i najprężniejszym oddziałem Towarzystwa w kraju. Wszystkie prace wykonywane są wyłącznie społecznie, bez pobierania wynagrodzenia. Ilość członków stale wzrasta i obecnie wynosi ponad 480 osób. Już na początku przyjęto hasło „Nasze miejsce jest w górach”. Zgodnie z nim, organizacja wycieczek górskich jest podstawową działalnością Oddziału. W latach 1990 – 2016 zorganizowano ich łącznie ponad 3300 a wzięło w nich udział ponad 73 tysiące osób. Odbywają się ona przede wszystkim w polskich górach, choć jest też sporo wyjazdów zagranicznych, w tym kilkunastodniowe wyprawy w Alpy, Pireneje, Apeniny, na Bałkany czy w Karpaty rumuńskie i ukraińskie. Od 9. lat bardzo aktywnie działa Klub Szalonych Emerytów, organizujący cotygodniowe, środowe wycieczki dla osób starszych. Od 12 lat trwa też współpraca z Sądeckim Uniwersytetem Trzeciego Wieku, dzięki której jego słuchacze mogą uczestniczyć w ciekawych imprezach górskich. W 1999 roku Oddział powołał Koło PTT W Tarnobrzegu, które stało się najprężniejszym kołem w kraju. Co miesięczne wycieczki organizuje Szkolne Koło PTT w Łabowej. Bardzo aktywnie działają też od kilku lat Sekcja Biegowa i Sądecka Grupa Rowerowa PTT. Istnieją także Sekcja Wysokogórska i Sekcja Narciarska. Oddział dwukrotnie zorganizował kurs przewodników beskidzkich oraz pilotów wycieczek. Dzięki temu powstało Koło Przewodników PTT uczestniczące we wszystkich działaniach Oddziału. Od 1994 roku prowadzona jest akcja zdobywania Górskiej Odznaki Turystycznej PTT, mająca na celu propagowanie turystyki górskiej, szczególnie wśród młodzieży. Do tej pory przyznano ponad 500 odznak GOT różnych stopni. Oddział wyznakował też Nowosądeckie Szlaki Turystyczne PTT, przebiegające otaczającymi miasto wzgórzami o łącznej długości 52 km. Od 1990 roku wydawane jest pismo „Beskid”. Do tej pory ukazały się 72 numery. W ubiegłym roku została wydane monografia Oddziału z okazji 25 -lecia jego reaktywowania, a jej promocja miała miejsce 11 kwietnia w Feleczynie, gdzie zorganizowane były uroczystości jubileuszowe. Oddział też prowadzi największą w Nowym Sączu Bibliotekę Górską obejmującą ponad 6.900 pozycji. O szczegółach działalności Oddziału można się dowiedzieć z 29. tomów kronik, a także ze strony internetowej www.pttns.pl.
    Obecnie działalnością Oddziału kieruje Wojciech Szarota, jego zastępcami są Władysław Łoboz i Zbigniew Smajdor, funkcję sekretarza pełni Grażyna Gałda a skarbnika Katarzyna Hejmej. Świętem Oddziału jest zawsze ostatnia niedziela czerwca, gdy uczestnicy pokonują szlak z Piwnicznej przez Radziejową i Halę Konieczną do Rytra, a więc historyczną trasę pierwszej wycieczki „Beskidu” z 1 lipca 1906 roku. W tym roku ta wycieczka miała miejsce 26 czerwca, z tradycyjną jajecznicą na Hali Koniecznej

(artykuł został zamieszczony w "Sądeczaninie" - lipiec 2016)

Wszystkich zainteresowanych umieszczeniem tu relacji z wycieczek PTT prosimy o kontakt z webmasterem